Adam Michnik

Syn Ozjasza Szechtera i Heleny Michnik, urodził się w 1946 r. w rodzinie o tradycjach komunistycznych. Między 11. a 16. rokiem życia działał w “drużynach walterowskich” Jacka Kuronia. Miał ledwie 16 lat, kiedy publicznie zganił go I sekretarz Władysław Gomułka – za uczniowski Klub Poszukiwaczy Sprzeczności.

Po maturze w 1964 r. wyjechał po raz pierwszy na Zachód; poznał wtedy Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Jerzego Giedroycia. Podczas studiów historycznych na Uniwersytecie Warszawskim był jednym z tzw. komandosów dokonujących “nalotów” na zebrania partyjne i zadających niecenzuralne pytania. W marcu 1965 r. został zawieszony w prawach studenta i – podejrzewany o kolportaż “Listu otwartego do członków PZPR” Kuronia i Modzelewskiego – po raz pierwszy uwięziony (siedział dwa miesiące). W tym czasie został objęty zakazem druku obowiązującym niemal do końca istnienia PRL-u. Drugi raz zawieszono go w prawach studenta za zorganizowanie spotkania z prof. Leszkiem Kołakowskim w 10. rocznicę Października ’56.

Wyleciał ostatecznie z UW w 1968 r. jako jeden z organizatorów protestu przeciw zdjęciu z afisza Teatru Narodowego “Dziadów” Adama Mickiewicza; stało się to powodem wydarzeń marcowych. Oskarżony o ich inspirowanie został skazany na trzy lata więzienia. Zwolniony w 1969 r., pracował przez dwa lata jako robotnik, a następnie był sekretarzem Antoniego Słonimskiego. Studia jednak ukończył (na Uniwersytecie Poznańskim jako ekstern).

W sierpniu 1976 r. znów wyjechał na Zachód; stał się tam nieformalnym przedstawicielem KOR-u, a przez swe wystąpienia publiczne zyskał międzynarodowy rozgłos. Do kraju wrócił w maju 1977. Został jednym z liderów KOR-u (zaraz aresztowano go na dwa miesiące wraz z innymi korowcami), współorganizatorem i wykładowcą nielegalnego Towarzystwa Kursów Naukowych, członkiem kierownictwa Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOW-a, redaktorem pism drugiego obiegu: “Biuletynu Informacyjnego”, “Zapisu” i “Krytyki”.

Napisał esej o Józefie Piłsudskim “Cienie zapomnianych przodków”, a przejęty fenomenem Kościoła katolickiego wydał w Paryżu głośną książkę “Kościół, lewica, dialog”; była tłumaczona na kilka języków, a traktowała o zbliżeniu do Kościoła “lewicy laickiej”.

Był ulubionym celem ataków PRL-owskiej propagandy, wielokrotnie zatrzymywanym, nękanym przesłuchaniami, poddawanym rewizjom; istnieją poszlaki, że SB planowało jego zamordowanie. Aresztowany raz jeszcze w sierpniu 1980 r., wyszedł na wolność dzięki Porozumieniom Gdańskim. Był odtąd ekspertem NSZZ “Solidarność”.

13 grudnia 1981 r. został internowany, a po dziewięciu miesiącach postawiony w stan oskarżenia. W kolejnych więzieniach powstawały jego książki wydawane na emigracji bądź nielegalnie w kraju: “Szanse polskiej demokracji”, “Z dziejów honoru w Polsce”, “Takie czasy. Rzecz o kompromisie”. W grudniu 1983 r. odrzucił złożoną mu przez władze propozycję wyjścia na wolność pod warunkiem emigracji. Napisał do gen. Kiszczaka: “…aby będąc więziennym nadzorcą, proponować człowiekowi więzionemu od dwóch lat Lazurowe Wybrzeże w zamian za moralne samobójstwo, trzeba być świnią”. Po amnestii w lipcu 1984 r. siłą usuwano go z więzienia. Jednak w lutym 1985 wsadzono go ponownie, a wkrótce skazano na trzy lata. Wyszedł w lipcu 1986 r. i znów działał w nielegalnych strukturach “S”. Został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie i napisał kolejną książkę – “Polskie pytania”.

W 1989 r. uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. W maju tego roku został redaktorem naczelnym pierwszego w PRL-u niezależnego dziennika – “Gazety Wyborczej”, a w lipcu ogłosił tu artykuł “Wasz prezydent, nasz premier” postulujący rząd solidarnościowy. Dwa lata był posłem wybranym z listy Komitetu Obywatelskiego, ale potem poświęcił się całkowicie pracy dziennikarskiej. “Gazeta Wyborcza” stała się pod jego kierownictwem jednym z czołowych dzienników europejskich. Zbiory swej publicystyki ogłaszał w tomach: “Diabeł naszego czasu”, “Wyznania nawróconego dysydenta” oraz “Wściekłość i wstyd”, a swój portret ideowy nakreślił w rozmowach z Jackiem Żakowskim i ks. Józefem Tischnerem “Między Panem a Plebanem”. W 2002 r. stał się adresatem propozycji łapówkarskiej (“afera Rywina”); ujawniając ją, doprowadził pośrednio do upadku formacji postkomunistycznej w Polsce.

Adam Michnik jest jednym z najbardziej znanych w świecie Polaków; wielokrotnie wykorzystywał swą pozycję do obrony naszego kraju przed różnymi niesprawiedliwymi atakami. Symbol walki z komunizmem. Słynie z bezkompromisowości i odwagi, był zawsze orędownikiem działań non violence i – kultywując pamięć narodową – przeciwnikiem radykalizmu i odwetu (“amnestia tak, amnezja nie”). Jest laureatem licznych nagród i kawalerem najwyższych odznaczeń, w tym Orderu Orła Białego i francuskiej Legii Honorowej.

Andrzej Romanowski. Źródło: Gazeta Wyborcza, wrzesień 2006
Fot. Andrzej Friszke