Andrzej Friszke, Andrzej Paczkowski, „NiepoKORni. Rozmowy o Komitecie Obrony Robotników”. Znak, Kraków 2008

Historia powstania „NiepoKORnych” jest równie ciekawa, jak zawartość książki – zbioru rozmów z członkami i współpracownikami KOR-u. Dwóch historyków związanych ze środowiskiem demokratycznej opozycji i „Solidarności”, postanowiło na jesieni 1981 roku spisać relacje działaczy Komitetu Obrony Robotników.

13 grudnia 1981 r. i stan wojenny przerwał działania historyków. Znakomita większość bohaterów książki znalazła się w więzieniach, a i w Polsce działo się zbyt wiele, by poświęcać czas na rejestrowanie historii. Nagrania magnetofonowe i maszynopisy rozmów zostały ukryte, by doczekać lepszych czasów. Wyjątkiem był zapis rozmowy z twórcami Biura Interwencyjnego KOR, Zofią i Zbigniewem Romaszewskimi, który zniszczono ze względu na bezpieczeństwo rozmówców. To jedyny wywiad w książce odtworzony po wielu latach.

Tak powstała książka, która na pełną publikację czekała całe dziesięciolecia (fragmenty rozmów ukazywały się w prasie drugiego obiegu, a po czerwcu 1989 r. w oficjalnych gazetach wyzwolonych spod cenzury). Jednak autorzy postanowili nie uzupełniać rozmów, by nie zaburzać świeżej wtedy, gorącej narracji.

Friszke i Paczkowski w zasadzie nie skonfrontowali wspomnień działaczy KOR-u z materiałami, które na ich temat wyprodukowała służba bezpieczeństwa, ujawnionymi i dostępnymi po upadku PRL-u (np. raporty SB na temat Jacka Kuronia powstawały niemal codziennie, co daje tysiące stron dokumentów). Prostowali tylko ewidentne pomyłki swoich rozmówców, wynikające z pośpiechu w przeprowadzanych rozmowach i niedoskonałości ludzkiej pamięci.

W zamierzeniu „NiepoKORni” mieli prezentować bardzo zróżnicowane – jak sam Komitet – punkty widzenia. Na publikację relacji nie zgodzili się jedynie Wojciech Arkuszewski i Antoni Macierewicz.

„NiepoKORni” są zapisem stanu pamięci i świadomości z czasów karnawału pierwszej Solidarności. Dzięki temu znajdują się w nich historyczne perełki, jak np. rozmowa z Janem Józefem Lipskim, nieżyjącym już członkiem KOR (zmarł w 1991 r.). Książka jest znakomitym przykładem tzw. „historii mówionej”. Nie zastępuje – co zaznaczają autorzy – monograficznej biografii Komitetu. Jest za to bardzo osobistym zapisem wspomnień, dzięki któremu możemy rozeznać się nie tylko w historii opozycji demokratycznej i PRL-u drugiej połowy lat 70. ubiegłego stulecia, ale poznać też osobowość i charaktery działaczy. Z tego punktu widzenia to zapisy absolutnie unikalne, gdyż nie zdeformowane przez upływający czas i zmianę epok.

Rozmowy poprzedza krótki tekst Andrzeja Friszke, sytuujący powstanie KOR-u w kontekście strajków i zamieszek Czerwca ’76 i represji wymierzonych w robotników Radomia i Ursusa.

Do kupienia: http://sklep.skrypt.com.pl/p/1568/28182/friszke-a-paczkowski-a-niepokorni-.html
Cena 28,90 zł